Với 92,99% tổng số ĐBQH tán thành, Quốc hội đã thông qua luật Đặc xá (sửa đổi). Dự thảo luật được chỉnh lý theo hướng không mở rộng đối tượng đặc xá trong trường hợp đặc biệt đối với người đang được hưởng án treo, người được tha tù trước thời hạn có điều kiện nhằm bảo đảm phù hợp với tính chất của đặc xá.

Luật này quy định về nguyên tắc, thời điểm, trình tự, thủ tục, thẩm quyền, trách nhiệm thực hiện đặc xá; điều kiện, quyền và nghĩa vụ của người được đề nghị đặc xá; quyền và nghĩa vụ của người được đặc xá.

Đối tượng áp dụng đặc xá là người bị kết án phạt tù có thời hạn, tù chung thân; cơ quan, tổ chức, công dân nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam ; người nước ngoài cư trú ở Việt Nam, tổ chức nước ngoài, tổ chức quốc tế hoạt động trên lãnh thổ Việt Nam có liên quan đến hoạt động đặc xá.

Ngày 19/11, Quốc hội đã thông qua luật Đặc xá (sửa đổi).

Về thời điểm đặc xá, luật quy định Chủ tịch nước xem xét, quyết định về đặc xá nhân sự kiện trọng đại, ngày lễ lớn của đất nước; Chủ tịch nước xem xét, quyết định đặc xá trong trường hợp đặc biệt để đáp ứng yêu cầu đối nội, đối ngoại của Nhà nước mà không phụ thuộc vào thời điểm quy định tại khoản 1, Điều này.

Trước đó, Ủy viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chủ nhiệm ủy ban Tư pháp của Quốc hội Lê Thị Nga trình bày Báo cáo tiếp thu, giải trình ý kiến đại biểu Quốc hội về dự thảo luật Đặc xá (sửa đổi) cho biết, nhiều ý kiến nhất trí quy định 03 thời điểm đặc xá như dự thảo luật. Có ý kiến đề nghị quy định cụ thể thời điểm đặc xá là ngày Quốc khánh 2/9, ngày Tết Nguyên đán hoặc ngày Giải phóng miền Nam thống nhất đất nước 30/4. Có ý kiến đề nghị quy định cụ thể về thời gian, tần suất thực hiện đặc xá (03 năm hoặc 05 năm/đợt).

Có ý kiến đề nghị giao Chính phủ quy định tiêu chí xác định sự kiện trọng đại của đất nước để bảo đảm tính minh bạch, rõ ràng, thống nhất trong quá trình thực hiện.

Về vấn đề này, UBTVQH cho rằng, quy định về thời điểm đặc xá như dự thảo luật là kế thừa luật hiện hành, thể hiện tính nhân đạo trong chính sách pháp luật nước ta và thực tiễn thực hiện không phát sinh vướng mắc.

Tham khảo kinh nghiệm các nước trên thế giới cho thấy, chưa có nước nào quy định cụ thể trong luật về tần suất thực hiện đặc xá mà giao cho người đứng đầu Nhà nước quyết định căn cứ vào điều kiện cụ thể của đất nước trong từng giai đoạn.

Về ý kiến của ĐBQH đề nghị giao Chính phủ quy định "tiêu chí xác định sự kiện trọng đại của đất nước", UBTVQH nhận thấy, các sự kiện trọng đại của đất nước diễn ra trên tất cả các lĩnh vực chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội, rất đa dạng, do đó, nếu quy định cụ thể tiêu chí xác định sự kiện này trong văn bản quy phạm pháp luật có thể sẽ không bao quát hết.

Vì vậy, UBTVQH đề nghị cho giữ quy định về thời điểm đặc xá như dự thảo luật và giao cho Chủ tịch nước căn cứ các quy định của luật và tình hình của đất nước ở từng thời kỳ để quyết định thời điểm đặc xá phù hợp, đáp ứng yêu cầu thực tế đặt ra.

Về đối tượng được đề nghị đặc xá nhân sự kiện trọng đại, ngày lễ lớn của đất nước (Điều 11 dự thảo Luật): Một số ý kiến đề nghị quy định rõ cơ quan, tổ chức nào có thẩm quyền kết luận giám định y khoa đối với người mắc bệnh hiểm nghèo, người tàn tật để tránh bị lạm dụng.

Tiếp thu ý kiến của ĐBQH, UBTVQH đã chỉ đạo rà soát các văn bản quy phạm pháp luật hiện hành hướng dẫn việc kết luận giám định y khoa đối với người mắc bệnh hiểm nghèo, người tàn tật, trên cơ sở đó đã chỉnh lý như quy định tại điểm c, khoản 3, Điều 11 của dự thảo luật: Người đang mắc bệnh hiểm nghèo; người đang ốm đau thường xuyên mà không tự phục vụ bản thân có kết luận của Hội đồng giám định y khoa, bệnh viện cấp tỉnh hoặc cấp quân khu trở lên.

Về đặc xá trong trường hợp đặc biệt (các Điều 22, 23 và 24 dự thảo luật), có ý kiến cho rằng quy định đối tượng được đề nghị đặc xá như quy định dự thảo luật là quá rộng, dễ bị lạm dụng; chỉ nên xét đối với một số đối tượng được hoãn thi hành án thuộc trường hợp mắc bệnh hiểm nghèo.

Có ý kiến đề nghị quy định cụ thể về tiêu chí xác định thế nào là "trường hợp đặc biệt" nhằm bảo đảm tính minh bạch và thống nhất trong tổ chức thực hiện. Có ý kiến đề nghị chỉ quy định đặc xá trong trường hợp đặc biệt để đáp ứng yêu cầu đối ngoại của Nhà nước. Có ý kiến đề nghị không mở rộng đặc xá đối với người thuộc diện được hoãn chấp hành hình phạt tù, người đang được hưởng án treo, người được tha tù trước thời hạn có điều kiện…

UBTVQH cho rằng, báo cáo tổng kết luật Đặc xá trong 10 năm qua chỉ có 14 người được đặc xá thuộc trường hợp đặc biệt để đáp ứng yêu cầu đối nội, đối ngoại của Nhà nước và quá trình thực hiện được tiến hành chặt chẽ, không phát sinh vướng mắc.

Do đó, UBTVQH đề nghị cho giữ như dự thảo luật, tiếp tục giao cho Chủ tịch nước quyền chủ động quyết định. Đồng thời, tiếp thu ý kiến của ĐBQH, dự thảo luật được chỉnh lý theo hướng không mở rộng đối tượng đặc xá trong trường hợp đặc biệt đối với người đang được hưởng án treo, người được tha tù trước thời hạn có điều kiện nhằm bảo đảm phù hợp với tính chất của đặc xá.

Về điều kiện thực hiện trách nhiệm bồi thường thiệt hại, có ý kiến đề nghị làm rõ quy định đã thực hiện được một phần trách nhiệm bồi thường thiệt hại, nghĩa vụ dân sự khác là bao nhiêu.

UBTVQH cho rằng, tổng kết thực tiễn 10 năm thi hành luật Đặc xá năm 2007 cho thấy, mỗi đợt đặc xá có hàng nghìn, thậm chí hơn chục nghìn phạm nhân được đặc xá.

Mỗi phạm nhân bị kết án về các tội danh, mức hình phạt, có trách nhiệm thực hiện nghĩa vụ dân sự, cũng như hoàn cảnh kinh tế khác nhau. Nếu quy định cụ thể "đã thực hiện được một phần nghĩa vụ trả lại tài sản, bồi thường thiệt hại, nghĩa vụ dân sự khác" là bao nhiêu có thể sẽ không bao quát hết các trường hợp trong thực tế.

Do đó, UBTVQH đề nghị cho giữ như quy định tại điểm đ, khoản 1, Điều 11 của dự thảo luật và giao cho Chính phủ quy định chi tiết điều này. Cụ thể, trường hợp đã thi hành xong hoặc thi hành được một phần nghĩa vụ trả lại tài sản, bồi thường thiệt hại, nghĩa vụ dân sự khác nhưng do lâm vào hoàn cảnh kinh tế đặc biệt khó khăn thuộc trường hợp chưa có điều kiện thi hành tiếp phần còn lại theo quy định của pháp luật về thi hành án dân sự đối với người bị kết án phạt tù không thuộc trường hợp quy định tại điểm d khoản này.

Trường hợp phải thi hành nghĩa vụ trả lại tài sản, bồi thường thiệt hại, nghĩa vụ dân sự khác đối với tài sản không thuộc sở hữu của Nhà nước thì phải được người được thi hành án đồng ý hoãn thi hành án hoặc không yêu cầu thi hành án đối với tài sản này.

Luật Đặc xá (sửa đổi) gồm 6 chương 39 điều, có hiệu lực thi hành từ ngày 1/7/2019.

D.Thu